AKÇAABAT        Akçaabat İlçesi, Akçakale Beldesi Kalesi         Akçakale Köyü içerisinde, denize hâkim bir noktada kurulmuş olan kale geniş bir alanı kapsamaktadır. Batı ve güney surları çok az tahrip olmuş, kuzey ve doğu surları kalıntılar halindedir. Deniz tarafındaki surlarında mazgal delikleri görülmektedir. Kuzey ve batıda bazı kule kalıntıları mevcuttur.

AKÇAABAT         Akçaabat İlçesi, Derecik Beldesi, Karaman Köyü Köprüsü         Yapım Yılı: 19 YY         Akçaabat İlçesi, Yıldızlı Beldesi’nden yaklaşık 8 km güneyde yer alır. Köprü tek gözlü olup yuvarlak kemerlidir. Kemer kısmı düzgün kesme taştan yapılmış kemer köşelerinde moloz taş kullanılmıştır.

AKÇAABAT Akçaabat ilçesi, Orta Mah. Şapel Yapım Yılı: 19 YY Kesme taştan inşa edilmiş tek nefldir. Apsisi içten ve dıştan yuvarlaktır. 3 pencerelidir. Yapının taşıyıcı örtüsü kuzey ve güneyde duvar payeleri arasına atılan kemerle desteklenen beşik tonozdur. Duvar kalıntılarından yapının batısında kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen bir narteks bulunduğu anlaşılmaktadır.

AKÇAABAT Akçaabat ilçesi, Orta Mahalle ST. Michael Kilisesi Yapım Yılı: 13-14.YY Trabzon Akçaabat İlçesi, Orta Mahalle semtindedir. Kilisenin Komnenoslar zamanında yapıldığı sanılmaktadır. Komnenos Manuel, Selçuklu ordusunu 30 Ağustos 1332’de yenmiş ve bu zaferi kutlamak amacıyla bu kiliseyi yaptırmıştır. Kilise Rumlar tarafından 1846 yılında onarılmıştır.

ARAKLI      Araklı İlçesi, Taşönü Köyü, Sarımollaoğlu Topal Mustafa Evi      Yapım Yılı: 19.YY      Araklı İlçesinin Taşönü Köyü merkezinde yer alır. Zemin üzerine tek katlı olarak inşa edilmiştir. Zemin kat taş, birinci kat ise iki cephede muntazam kesme taş; diğer iki cephede muntazam kesme taş; diğer iki cephede ahşap arası dolgu (göz dolma) duvardır.

AKÇAABAT Akçaabat İlçesi, Merkez Çolaklı Mah. 1.Çeşme Yapım Yılı: 20.YY Çolaklı Mahallesi’ndeki Çolaklı Deresi içinde yer alan çeşme, düzgün kesme taştan yapılmıştır. Düz cepheli bu çeşmenin cephesini silmeler dolaşmakta ve geniş bir su haznesi bulunmaktadır. Akçaabat İlçesi, Merkez Çolaklı Mah. 2.Çeşme Yapım Yılı: 19.YY Çolaklı deresi içinde, sağda yer alan çeşme üçgen alınlıklı ve sivri kemerlidir.

In the continuation of the mountain where the Sumela Monastery was built, it is placed on the natural rock platform, almost in line with it. The monastery is entered at the gate of the protection wall in the south. On the right there is the basic remnants of the monastery cells that are placed as judges of the valedictory. The hearths are visible in the cells, in the middle. The church, which is the main structure of the monastery, has a rectangular plan and a single apse.

In the eastern and western facades, there are two windows with deaf-pointed arches, and in the north-east there is an entrance gate. The dome on the octagonal pulley is covered with lead. The trunk and pulley fringes are gradual. Although it is unknown who Emir Mehmed lies in the tomb, it is known that the other tomb belonged to Osman Baba from the Hatuncuk Tekkei shaykhs buried here in 1877. According to the inscription on the gate, it was built in 930/1523 AD.

This tomb is located in Boztepe. It is adjacent to the Mosque with the same name. It is referred to in the name of Ahi Evren, the founder of the Ahilik organization. The tomb is covered with a single dome on a square plan, one on the east and west sides, and two windows on the north ceiling. The entrance of the tomb is north facing. There is a building inscription on the common garden gate of the tomb and the mosque are showing H. 1308 / M. 1890.

It is located Between the two valleys and at the highest point of the old city. It is perceived as the continuation of Ortahisar from the valleys. The city walls were overtaken by Justinian's city repairs (527-565). Palace remains are from before 13th century. The other building remains are from and after 13th century. The Tower Gate that opened to the south was demolished. Two doors open to the Ortahisar in the north. Yukarıhisar is the inner city's the acropolis.

Yenicuma Mahallesi ile Yukarı Hisar’ın doğu yamaçları arasında yer alan iki gözlü su kemeridir. St. Eugenios’e atfedilmiş olup Justinyen zamanına (6.yy) tarihlenmektedir.

Yenicuma Mahallesi’nin yaklaşık 4 km güneyinde Boztepe’nin Batı yamacında yer alır. Tek gözlü kemere sahiptir. Yapım tarihi kesin olmamakla birlikte bazı kaynaklara göre 13.yy’dır.

Kale içi ile Erdoğdu yamaçları arasında yatay su geçisini sağlayan 5 gözlü bir su kemeridir. Bazı kaynaklar su kemerini Justiyen zamanına tarihlendirse de büyük bir ihtimalle 13.yy.da yapılmıştır.

Tabakhane Deresi üzerinde inşa edilmiştir. Köprünün batı ayağı Ortahisar'a kuruludur. Zaman içinde pek çok onarım geçirerek günümüze kadar ayakta kalabilmiştir. İlk yapılışı Roma döneminde 1. yy.a kadar inmektedir. Köprü bugünkü durumu 19.yy.da kavuşmuştur. İki kademeli olarak yapılmış köprünün, ilk kademesi tek göze sahiptir. İkinci kademede ise altı oval kemerli göz mevcuttur.

1891 yılında Trabzonlu Nemlizadeler tarafından yaptırılmıştır. Değirmendere'nin üzerinde inşa edildiği için ismi buradan gelmektedir. Dört gözlü bir köprüdür. Batı tarafındaki küçük kemer tahliye amaçlıdır. Halen yaya ve taşıt trafiğine açık olan köprünün uzunluğu 137 m ve genişliği 5,5 m'dir.

The mansion located in the village of Sıraağaç in Trabzon's district Of. It was built by İsmail Ağa at the beginning of the 19th century. It was built of rectangular cut stone on a high hill around it. Some parts of the building, which is the ground +1 storey, have been renovated.

It is located to the south of Yarımbıyıkoğlu house. Only a part of the house is left standing. At the time it was an outside sofa planned. Today, the restoration of the upper room includes gypsum, wood carving and pencil work adornment. It is dated to the 18th century.

It consists of a group of buildings in a garden surrounded by high walls. The church building is in the north - east corner of the area. The roof of the church, which has a rectangular plan in Baroque style, has two facades. According to plan it is built with three nefits and without abscissa.. The naves are covered with vaults. The interiors of the church are decorated with icons and frescoes that reflect the characteristics of the period. The church is connected to the Vatican.

The building is the oldest Byzantine church in the city. It was written in the Greek book on the entrance gate that it was rebuilt in the time of Basil I in 884-885. It is known that the three-naved, basilica-planned church made of stone has narthex, but today there is no remains or sign. Naves are circular plan from inside and outside. There is a crypt and there are two ion-capped columns with Naosta "T" -shaped two feet. The church used until 1923 was repaired. It is out of use today.

The 14th century church is planned with three naves and three apses basilica and covered with vaults. From the north and the apse of the building it is illuminated by a stone stairway to the northern part of the chorus. Today, as a result of substantial repairs, it has been used as a mukhtar and reading room.

18 km west of Trabzon, Akçakale is built on the seaside. The castle, which gave its name to the district, is believed to have been built by Emperor Alexios II. between 1297 and 1330 in order to protect it from the Seljuks. After the conquest of Trabzon, the fortress was repaired during the Ottoman period. Despite the fact that many parts of the castle made of rubble and cut stone were destroyed, they still did not move much from the original view.

Günümüzde yerine yeni bir iş hanı yapılan ve yakın döneme kadar Meydan Hamamı’nın karşısında yer alan Suluhan iki katlı avlulu olarak kesme taştan inşa edilmişti. "L" plan şeması özelliği göstermekteydi. Han güney ve kuzeyde birer girişe sahipti. Kırma çatıyla örtülü hanın çatısının üzeri kiremit kaplıydı. Birinci katta revaklarla çevrelenen handa, revakların arkasında mekanlar yer almaktaydı.

Located in the north-west of the Bedesten, Vakıfhan has a triple-decked courtyard feature and a rectangular plan. The main entrance is on the south side of the 1st floor ceiling and there is a second entrance in the east. Built between 1781-82 by Haci Yahya's son Sayyid Hadji Abdullah. The inn was built with rubble stone and cut stone. The crushing roof is covered with tiles. The structure has undergone many repairs.

Located in Yalıhan Street in Çarşı neighborhood, Yalıhan is one of the inns that reached the daily without protecting its originality. The building, estimated to have been built in the 19th century, is a two-storey courtyard with its original character. Rectangular planned rooms open to the courtyards surrounding the courtyard. The entry is westbound. The crushing roof is covered with tiles.

Located in the southern part of the Çarşı Mosque, Taşhan shows a two-storey courtyard feature and has a plan close to the shape of square. There is only one entry on the northern frontier. The inn, originally built of rubble stone and cut stone, was originally replaced with mosaic veneer during the repair, while the roof was covered with tiles. The inn was built by Trabzon Governor IskenderPasha between 1531-33.

Sabırhan, which represents a three-storey courtyard, has a "U" shaped plan. Built in the 19th century, the inn has access to the north and south. It also carries stones , columns and arches. Unlike the shops that open directly onto the ground floor courtyard, there are rooms located on the upper floors facing the courtyard, behind the portico surrounding the three facades. It has gone through many changes and lost his originality to a great extent, reaching daily.

Today, Anadolu Han, which underwent major changes, displays a two-storey courtyard property and has a rectangular plan. It was built of smooth cut stone. Nowadays, the building is divided into sections and used from the shops on the north, west and south façades. The building joining the courtyards and portico shops has completely lost its original plan. In the south, a new structure was built, some of which were demolished and used as hotels.

It is located on Gazalar Sokak on the south-west of the Çarşı Mosque. Although it is stated that the construction of the old work fiche was dated to the end of the 19th century, it is said that the name of the bath passed by Iskender Pasha foundation of 1531. It is estimated that Iskender Pasha was built it during the third Governorship of Trabzon. It was built as a double bath in the east-west direction and underwent major repairs in 1889, 1938, 1981 and 2008.

It is located to the north of the Pazarkapi Mosque. The construction of the building according to the registration slip dates to 1494. Today the building is in the midst of houses rising in four directions. It is not possible to detect the local bath. However, it is possible to go to the bathing place which is used as a depot from the commercial places on the ground floor of the residence in the west direction.

Although the construction date of the bath in Pazarkapı District is not known precisely, it is dated to the 18th century due to its architectural characteristics. Some resources are also called Seljuk baths. The bath is entered from the cold part of the north corner. There are three small domes on the cold space. The temperature section has a square plan. There is a cell on every corner of the temperature.

It was built by Kazazadeler towards the end of the 19th century. It is located in the north-south direction, on a side street that connects Maraş Street and Uzun Street. From the west to the women section; And the men's section is entered from the north via Maraş Street. It was built as a double bath. However, the women and men section was brought side by side in such a way as to form an "L" form with a vertical axis. It is still in good condition and in use.

It was built by an architect named Kasım in the early 16th century according to the old work fiche found in the Trabzon Museum. The bath was located in the east-west direction. Temperature place is square planed. The dressing section was a large wooden ceiling with eight wooden pillars, and in the middle of the ceiling was an octagonal lantern with a tiled roof with windows on each side. Today there is a lumber workshop and a storage place where the bathhouse is located.

It lies to the south of İç Kale Mosque in Yukarıhisar. The structure is located between the Byzantine remains, but the dome-shaped triangular transitional elements indicate that this bath was built in the Ottoman period or built on the old base in its present state. There are only a few pieces left in the ruined state.

It is located in the Pazarkapi neighborhood, just south of the Pazarkapı Mosque. The bath is located in the east-west direction. It has a square plan, four eyelids and four cells. The bath is entered in the eastern part of the undressing area, which is completely destroyed. This section is covered with three domes over it.

The building is in the Cumhuriyet neighborhood. Fatih Sultan Mehmet was one of the people bathing in the bath At the bath, a The eastern part is covered with vaults added to the ends of the domes. The undressing room is an octagon carried by wooden pillars, a square with a wooden ceiling , which turns a large muscle into a square lighthouse, narrowing as it rises. The bath was passed through as many repairs daily. The ruin is still in use today even if it is not restorated completely.

Çukur Bath also known as Tannery Bath. It is located in Tabakhane neighborhood. It is mentioned in 1963 Memorial Board fiche that Çukur Bath is in ruins.

The bath was built in Ortahisar, adjacent to the southern wall of the inner castle. In the double bath, the men's section is entered from the west and the women section is entered from the south. In the north of this section, there is an undisturbed area. The men's section has a flammable wooden cover that is later replaced. In the south of the bath there were two separate water reservoirs.

It is located in the neighborhood of Erdogdu, 60 m from the Old Military Hospital garden, north of the city. The construction was completed in 1882 with the purpose of serving the military barracks and the hospital, which were commissioned by Abdülhamit II.

It is located at Alacahan's east in Çarşı Quarter. S. Çetintaş, Ö. Akbulut and Ş. Horuluoglu dated the construction to the 18th century.The building is located in the north-south direction and has a rectangular plan and the entrance is south. The dressing section in the south direction is completely destroyed. The temperature section is square plan. Today, the ruined bath is turned north, east, south and west by buildings.

According to the inscription on the wall of the inner courtyard of the building, it was built by Saraczade under the leadership of Pir Nazifi with the help of the people and the people during Sultan Abdülaziz's reign in 1283 / M. 1866. It is understood from the book that the madrasa and the library were built at the same time with the masjid. It has a rectangular shape. The wood is covered with a crease on it. There is no minaret.

Yeni Cami street, at the intersection of the Municipality Street and in the middle of the bazaar, the construction year of the mosque is H.1316-28 / (M.1912). The dome, which is formed with arches placed between the four columns and provided with pendantives to pass to the support system, is a rectangular plan with a square close to the square. The dome is supported by four vaults. There are 4 windows on the south wall and 3 windows on the east and west wall.

The mosque with square space was built in stone in H.1159- (M.1743). The mosque was renovated in the 1970s and has undergone major changes in architecture. There is a three-parted congregation of open spaces around the rectangular-planed, coarse-grained masonry mosque. The crushed roof structure is covered with alaturka tiles. The original pulpit is made of wood and painted with white oil paint afterwards.

It is one of the typical roofed mosques of Trabzon. It was made by Nemlizades in 1874. The thick stone walls show careful craftsmanship. There is a wooden mahfil on the entrance of the harem. Lighting of the mosque is provided with windows on all sides. The stone mihrab borders are embellished with vase-bearing trees and reliefs with folds. The mimbar is kept simple.

Yapı Altınbaşlı Meryem Kilisesi (Chrysokephalos) olarak adlandırılmıştır. Yapılışı 914 yılına kadar inmektedir. Bu yapının manastır içerisinde bazikalı planlı olarak yapıldığı sanılmaktadır. Bugünkü planın esası 12. yüzyılda gerçekleştirilmiş olmalıdır. Araştırmacılar yapının 6 esas onarım devri geçirdiği belirtmişlerdir. Kuzey girişi 14. yüzyılda inşa edilmiştir.

Cami’nin H. 936, M. 1529 tarihli inşa kitabesi cephedeki giriş kapısının üzerindedir. Ayrıca burada yapının bugünkü haline kavuştutuğu 1882 yılı onarımına ait kitabe de bulunmaktadır. Avlusunda yer alan medresesi yıkılmış, batı tarafındaki mezarlık kaldırılmıştır. Burada sadece İskender Paşa’nın mezarı bırakılmıştır. Camiye değişik zamanlarda ilaveler yapılmış ve onarımlarla orijinalitesi bozulmuştur. Çok iyi bir taş işçiliğine sahiptir.

1979 yılında yıkılarak 1987 yılında günümüzdeki biçimiyle aynı yerde yeniden inşa edilen Tabakhane Camii'nin özgün ilk yapısı, iç kapı üzerindeki orijinal kitabesine göre H. 1060 / M. 1650 yılında inşa edilmiştir. Son cemaat revakı doğu duvarı üzerinde yer alan onarım kitabesine göre H. 1306 / M. 1888-89 yılında ciddi onarımdan geçmiştir. Tescil fişlerine göre yaptıran Hacı Mustafa, onartan ise Mahmut'un peşkir ağası Mahmut Ağa'dır.

Yıkılarak 1987 yılında günümüzdeki biçimiyle yeniden inşa dilen Pazarkapı Camii'nin ilk özgün yapısı, kitabesine göre Kethuda Abdullah Ağa'nın girişimleriyle mahalle halkı tarafından H. 1020 / M. 1611 yılında inşa ettirilmiştir. Ancak 1963 yılı tescil kayıtlarında, bu yıllarda hala ayakta olan caminin 19. yy. ortalarına ait olduğu belirtilmektedir. Söz konusu bu cami dikdörtgen plan üzerine, moloz ve kesme taştan inşa edilmiştir.

1967 yılında yıktırılarak günümüzdeki biçimiyle aynı yerde yeniden inşa ettirilen Müftü Camii'nin özgün yapısı, T.K.T.V.K.K. tescil fişlerine göre 18. yy.a tarihlendirilmektedir. Yıktırılmadan önce, 1963 yılında düzenlenen tescil fişlerine göre Müftü Hacı İsmail Efendi'nin inşa ettirdiği belirtilen özgün Müftü Camii, moloz ve kesme taşla inşa edilmiş dikdörtgen bir biçime sahiptir.

1963 yılı tescil fişlerinde bu yapının 1954 yılında satılarak bir bölümünün iki katlı konuta dönüştürüldüğü belirtilmektedir. 19801i yıllara ait bir fotoğraftan mescidin giriş cephesinin ayakta olduğu, yeni sahiplerinin bunu bahçe duyan olarak kullandığı görülmektedir. Ortada giriş kapısı ile her iki yandaki söveli pencere boşluktan bu duvar için karakteristiktir. Girişin üzerinde yer alan kitabesine göre söz konusu mescit H. 1326 / M.

1970’li yıllarda yıktırılarak 1977-80 yılları arasında günümüzdeki biçimiyle aynı yerde yeniden inşa edilen İncirlik Camii'nin özgün yapısı 20. yy. başlarına tarihlendirilmektedir. Tuluk ve Düzenli Osmanlı kayıtlarında Süleymân Bey ve Kabakmeydanı Camii olarak geçen caminin bugünkü İncirlik Camii'nin yerinde yer aldığını iddia etmektedirler.

Yıkılarak 1992 yılında günümüzdeki biçimiyle yeniden inşa edilen Gözaçan Camii'nin özgün ilk yapısının 20. yy.ın başında inşa edildiği düşünülmektedir. Yatay dikdörtgen bir plana sahip özgün caminin doğu, batı ve kıble duvarları moloz taşla inşa edilmiştir. Doğu cephesinde dairevi kemerli üç penceresi vardır. Yapı, 19301u yıllarda onarım geçirerek kuzey cephesine iki katlı ahşap karkas bir ek yapılmıştır.

Yapı, Kemerkaya Mahallesi'nde yer almaktadır. Trabzon surlarının doğusunda kalan şapel, tek mekânlı olup dıştan beşgen, içten ise yarım daire bir apsise sahiptir. inşa tarihi tam olarak bilinmeyen yapının şimdiki hali iki katlıdır. Üst kata döner bir merdivenle ulaşılır. Önceleri zemin katı dükkân olarak kullanılmış, 1992'de ise caminin şadırvanına dönüştürülmüştür. Giriş kapısı yapının kuzeybatı köşesindedir.

Pazarkapı Mahallesi'nde yer alan yapısı, Millet 11. yy.a tarihlendirmektedir. Özgün biçimi üç nefti ve apsisli bir bazilikadır. Apsislerden ortadaki dışarıdan beş köşe'', diğerleri dairesel, içten ise at nalı biçimindedir. Narteksi yoktur. Sonradan kuzey girişi eklenmiştir. Tuğla beşik kemerli orijinal batı girişinin kapatıldığı mevcut izlerden anlaşılmaktadır. Yapının minaresi yoktur. Kuzey portali son cemaat mahalli olarak kullanılmaktadır.

Bahçecik mahallesinde yer alan Küçük Fatih Camii’nin özgün yapısı bir Bizans kilise ya da şapelidir. 1665’e kadar camiye/mescide dönüştürüldüğü düşünülmektedir. Yapının özgün biçimi dikdörtgen planlı, tek nefli ve tek apsislidir. Üzeri içeriden üç takviye kemerli beşik tonozla, dışarıdan ise kırma kiremit çatıyla örtülmüştür. Yapının kuzey tarafına sonradan bir son cemaat mahalli eklenmiştir.

Esentepe mahallesinde yer alan yapının, İmparator III. Alexios’un (1349 - 1390) kızı Anna tarafından Aziz Philip anısına yaptırıldığı söylenir. Yapı tek nefli, tek apsisli ve kubbelidir. Fethin hemen ardından psikoposluk kilisesi olan Chrysokephalos Kilisesi’nin (Fatih Büyük Camii) camiye çevrilmesi nedeniyle, batısına narteks niteliğinde geniş bir mekan eklenerek yeni psikoposluk kilisesi olarak 1665 yılına kadar kullanılmıştır.

Kemerkaya mahallesinde yer alan yapının özgün hali 19.yy’a tarihlendirilen üç nefli bir bazilikadır. Doğu bölümüne yeni bir bölüm eklenerek yapı Trapez şeklini almıştır. Kuzey bölümüne bir merdiven eklenerek üstte bir mahfil katı oluşturulmuştur. Doğu cephesi ile narteks bölümü kapatılmıştır.

Çömlekçi Mahallesi'nde yer alan caminin özgün yapısı bir Bizans kilisesidir. 1953 yılında Hüsnü Göktuğ Paşa tarafından camiye dönüştürülmüştür. Özgün hali üç nefti ve üç apsisli bir bazilikadır. Doğu duvarı dışında yapının dış çeperi ile üst örtü ve kolonları aynen korunmuştur. Duvarlar moloz ve kesme taştan inşa edilmiştir. Yapı içten beşik tonozla, dıştan ise kırma kiremit çatıyla örtülmüştür.

Günümüzde 2 Nolu Erdoğdu Mahallesi sınırları içerisinde yer alan yapı, H. 930 / M. 1523 yılında tekke olarak inşa edilmiş, 1923 yılında camiye dönüştürülmüştür. Cami, Emir Mehmed Türbesi’nde yatan ve 19. yy.da ölen Kadiri şeyhi Osman Baba'nın tekkesi olarak Cumhuriyet'e kadar kullanılmıştır. Pek çok onarım ve değişiklikler geçiren yapının bugünkü haliyle 19. yy. eseri olduğu belirtilmektedir.

Eski şehrin surları içerisinde, Ortahisar'dadır. Şehrin en büyük kilisesidir. Üç nef, bir transept ve bunların kesişim noktasında bir kubbe, narteks, dış narteks ve kuzey girişine sahiptir. Orijinal tek apsisi orta nefin sonunda yer alır. Var olan küçük apsisin, sonradan eklenmiş olabileceği söylenmektedir. Millet'ten naklederek, kilisenin imparator Constantin'in bölgeyi yönetimine verdiği yeğeni Hannibalianus tarafından M.S.

Zafer Mahallesi'nde yer alan cami tescil fişlerine göre mahalle halkı tarafında 1960 ile 1963 yılları arasında inşa ettirilmiştir. Kare planlıdır. Betonarme karkas arası briket dolguludur. Alt pencereler beton lentolu, üsttekiler ise tuğladan dairevi kemerlidir. Üzeri ahşap kırma çatı ile örtülüdür. Silindirik dört beton direk "U" biçimli betonarme mahfili ve tavanı taşır.

Çömlekçi Mahallesi'nde yer alan cami dikdörtgen planlı, betonarme hatıllı kagir bir yapıdır. Tek şerefeli minaresi betonarme olarak inşa edilmiştir. Tescil fişlerine gör Torullu Müteahhit Temel Aras tarafından 1959 ile 1961 yıllan arasında inşa ettirilmiştir.

Günümüzde Gazipaşa Mahallesi sınırları içerisinde yer alan bugünkü caminin ne zaman inşa edildiği kesin değildir. Ancak H. 1000 / M. 1591-92 yılında Derviş Ali Baba adına bir zat tarafından tekke olarak yaptırıldığı, sonradan camiye dönüştürüldüğü iddia edilmektedir. H. 1258 / M. 1842-43 tarihli vakıf kaydına göre burada bir caminin var olduğu anlaşılmaktadır. 19. yy’ın sonunda yapının yeniden ele alınarak tekrar inşa edildiği belirtilmektedir.

Erdoğdu Mahallesi'nde yer alan ve 19. yy. sonuna tarihlendirilen Tahtalı Camii'nin özgün yapısı kareye yakın bir dikdörtgendir. Duvarlar moloz taş ve düzgün kesme taşlarla inşa edilmiştir. Ahşap mahfil katı dört ahşap sütun ile taşıtılmaktadır. Giriş kuzeydendir. Minaresi yoktur. Günümüzde söz konusu cami, özgün durumundan oldukça uzaklaşmıştır. Sonradan bir son cemaat yeri ile kuzeybatı köşesine minare eklenmiştir.

Erdoğdu Mahallesi'nde yer alan cami, kare bir plan üzerine tek kubbe!' olarak inşa edilmiştir. Kubbe, köşelerde eksedralara oturur. Altı betonarme sütunla taşınan beş bölümlü bir son cemaat revakı vardır. Tek şerefeli betonarme minaresi kuzeybatı köşededir.

Çarşı Mahallesi'nde yer alan cami, kare bir plan üzerine üç bölümlü bir son cemaat yeri ve harim bölümünden oluşmaktadır. Özgün durumunda üst örtüsü kubbeli iken, onarımı sırasında ahşap tavanla örtülmüştür. Caminin kuzey ve batı cephelerinde iki giriş kapısı bulunmaktadır. Sade bir mihraba sahip caminin ahşap minberi geometrik geçmelerden oluşan bir süsleme sergiler. Caminin minaresi güneydoğu köşesinde yer almaktadır.

Ortahisar Mahallesi Musa Paşa Sokak'ta yer alan cami tek üniteli camilerin tipik bir örneğidir. Cami girişi üzerindeki mermer kitabesine göre H. 1079 / M. 1668 yılında Musa Paşa tarafından yaptırılmıştır. Üç bölümlü bir son cemaat revakı ile kubbe!' bir harim kısmına sahiptir. iç mekanın aydınlatılması son cemaat revakı ve doğu cephesindeki pencerelerden sağlanmaktadır (Yüksel, s. 99).

Cumhuriyet Mahallesi, Uzun Sokak'ta yer alan caminin hangi tarihte ve kimin tarafından yaptırıldığı belli değildir. Kuzey cephesindeki giriş kapısı üzerinde yer alan ayet kitabeden H. 1301 / M. 1883-84 yılında onarım gördüğü anlaşılmaktadır. Dikdörtgen bir plan üzerine kırma ahşap çatılı olarak inşa edilen yapı, harim ve son cemaat revakından oluşmaktadır.

İçkale Camii kitabesine göre H. 875 / M. 1470 yılında, Sultan Bayezid'in oğlu Sultan Abdullah'ın Trabzon Valiliği sırasında, annesi Şirin Hatun tarafından yaptırılmıştır. Dikdörtgen planlı bir harim ve son cemaat revakından oluşmaktadır. Kırma ahşap çatıyla örtülü caminin kuzeybatı köşesinde yer alan tek şerefeli minaresi 1963 yılında eklenmiştir. H. 1286 / M. 1869 ve H. 1309 / M.

Pazarkapı Mahallesi'nde yer alan bu cami, yerinde var olan bir başka caminin yıkılmasıyla R. 1312 / M. 1896 yılında inşa edilmiştir. Dikdörtgen bir plana sahip olan cami, harim ve son cemaat revakından oluşmaktadır. Ahşap kırma çatılı caminin güneybatı köşesinde yer alan tek şerefeli minaresi ilk yapıdan kalmadır. Camiye ilişkin özgün ya da onanma ilişkin herhangi bir kitabe yoktur.

Hızırbey Camii, güney cephesindeki pencere üzerindeki kitabeye göre H. 8 Rebrul-evvel 1213 / M. 20 Ağustos 1798 tarihinde inşa edilmiştir. Avlu kapısının solundaki abdestlik duvarındaki kitabesine göre H. 1253 / M. 1837 yılında ve bunu takiben H. 1276 / M. 1859 ve H. 1321 / M. 1903 yıllarında onarım ve değişiklikler geçirmiştir. Cami kareye yakın dikdörtgen bir harimden oluşmaktadır. Kubbe dıştan sağır kemerli bir kasnağa oturur.

Mumhane Önü’nde, Sakız Meydanı’nda yer alan cami H. 955/ M. 1548 yılında Hacı Hasan Ağa tarafından yaptırılmıştır. Düzgün yontma taşlarla inşa edilen yapı, üzerine oturduğu parselin düzensiz biçimini almıştır. Fevkani bir biçimlenme gösteren caminin alt katında dükkan vardır. Üzeri ahşap kırma çatı ile örtülü yapının harimine güneydoğu köşesindeki merdivenlerle çıkılmaktadır.

Gülbahar Hatun mahallesinde Küçük İmaret Mezarlığı’nın batısında yer alan cami, mezarlık içinde açık türbesi bulunan Hamza Bey tarafından yaptırılmıştır. Kitabesi bulunmayan caminin ne zaman inşa edildiği bilinmemektedir. Ancak Hamza Bey, mezar kitabesine göre H. 1148/ M. 1735 yılında öldüğüne göre bu tarihten önce inşa ettirildiği düşünülmektedir.

Çarşı mahallesinde Vakıfhan’ın güneydoğu cephes, üst katında yer alan cami, giriş kapısı üzerindeki kitabeye göre H. 1196 / M. 1781-82 yılında Hacı Abdullah tarafından yaptırılmıştır. Dikdörtgen bir plan üzerinde sekizgen kasnaklı bir kubbe ile örtülü camiye güney cephesinden bir merdivenle ulaşılır. Giriş kapısının solunda şadırvan nişi bulunmaktadır. Ahşap direklerle taşınan bir mahfil katı vardır.

Çarşı mahallesi, Semerciler yokuşunda, Alacahan’ın Batı duvarı bitişiğinde yer almaktadır. Mihrap üzerindeki kitabeye göre H. 1276 / M. 1860 yılında Hacı Salih tarafından inşa ettirilmiştir. Fevkani camiler grubuna girmektedir. Altta beşik tonozlu üç dükkanla beşik kemerli bir giriş kapısı vardır. Bu kapıdan bir merdivenle üst kattaki cami harimine çıkılmaktadır. Dikdörtgen bir iç hacme sahiptir.

Yerinde var olan ahşap mescidin yanması üzerine Hazinedarzade Osman Paşa tarafından yaptırılmıştır. Mihrap üzerindeki tek satırlık ayet kitabesine göre inşa tarihi R. 11 Haziran 1236 / M. 23 Haziran 1821’dir. Düzgün yontma taşlarla kare bir plan üzerine bir harim ve tek kubbeden oluşan caminin girişi kuzey cephesindedir.minaresi kuzeybatı köşesinde, taştan ve tek şerefelidir.

Erdoğdu mahallesinde yer alan cami, Evliya Çelebi’ye göre H. 985/ M. 1557 yılında padişahın emriyle Erdoğdu Bey tarafından yapılmıştır. Yığma taş olarak inşa edilen cami, dikdörtgen biçimli bir harim ile son cemaat revakından oluşmaktadır. Kırma çatılı bir örtüye sahip yapının minaresi sonradan inşa edilmiştir. Caminin birçok onarım geçirdiği bilinmektedir. Bugün mihrap üzerinde yer alan onarım kitabesi H. 1317 / M. 1899 tarihlidir.

Dikdörtgen planlıdır. Beton karkas, moloz taş ve tuğla dolgulu kargirdir. Alt pencereler geniş ve beton lentoludur. Üst pencereler beton lentolar üstüne dairevi kemerlidir. Üstü dört yöne eğimli kiremit çatılıdır. Son cemaat mahallinin çatısı daha alçaktır. İçi sıvalı ve badanalıdır. Mihrap kademeli kemerlidir. Minber ahşap ve basittir. Kuzeybatı kenarda yer alan tek şerefeli minaresi betonarmedir.

Trabzon’un Çarşı mahallesi Kemeraltı mevkiinde yer alır. Cami, uzun yıllar Trabzon’da valilik yapmış Hazindarzade Osman Paşa tarafından H.1225, M. 1839 yılında yaptırılmıştır. Caminin kurulduğu saha eğimli olduğu için kuzey cephesinde son cemaat mahallinin altına dükkanlar yerleştirilmiştir. Şehrin en büyük camisidir. Yapıda muntazam bir taş işçiliği göze çarpar. Kapı ve pencere silmelerinde barok süslemeli bordürler görülür.

Günümüzde cami olarak kullanılmakta olan Trabzon Ayasofya Müzesi, Trabzon İmparatorluğu krallarından I. Manuel Komnenos zamanında (1238 - 1263) inşa edilmiştir. 1427 yılına tarihlenen çan kulesi kilisenin batısında yer almaktadır. Kilisenin kuzeyinde bulunan üç apsisli şapel kalıntısı ise daha erken bir döneme aittir. Fatih Sultan Mehmet’in Trabzon’u fethini takiben yapı, camiye çevrilmiş ve vakıf eser olmuştur.

Günümüzde Erdoğdu mahallesi, Erdoğdu Kışlası içerisinde kalan yapı H. 1330, M. 1911-12 yılında Hasan Paşa tarafından yaptırılmıştır. Kare bir plan üzerine kesme taş olarak inşa edilmiştir. Üst örtüsü içeriden bağdadi bir gizli kubbe üzeri ahşap kırma çatılıdır. 1963 yılında yapılan belgeleme çalışmalarında çökmek üzere olan ahşap tavanın, içeriden dört ahşap direkle desteklendiği belirtilmiştir. Mihrap kabartmalı dairevi kemerlidir.

Akçaabat İlçesi, Merkez Orta Mah. CamiiTrabzon ili Akçaabat ilçesinde, Tarihi dokunun hissedildiği ve koruma altındaki Orta Mahalle’de yer alan cami geleneksel yöre mimarisinin önemli örneklerinden biridir. Caminin H.1222-(M.1807) tarihli vakfiyesinden anlaşılacağı üzere, ilk cami yıkılmış ve günümüzdeki cami Molla Bekir oğlu Hafız Üzeyir Efendi tarafından yaptırılmıştır. Dikdörtgen planlı yapı yığma teknikte inşa edilmiştir.